O uniwersytetach ludowych zrobiło się głośno ze względu na jeden z nowszych programów NIW, dotyczącego wsparcia tego rodzaju placówek. W Polsce szkoły ludowe funkcjonują od ponad stulecia, a teraz mają szansę przejść swój renesans. Uniwersytety ludowe pełnią niezwykle ważną funkcję w lokalnych społecznościach, głównie na terenach wiejskich. Warto zatem przybliżyć sobie ich historię.
Czym charakteryzuje się uniwersytet ludowy?
Historia polskich uniwersytetów ludowych sięga blisko 150 lat wstecz i od początku czerpie z nauk duńskiego uczonego. Nikolai Frederik Severin Grundtvig był poetą, teologiem, historykiem, filozofem, pastorem a przede wszystkim pedagogiem. To on stworzył i przez lata pielęgnował ideę „Szkoły dla Życia” i propagowania rozwoju naukowego wśród osób dorosłych. Swoją edukacyjną misję przeprowadzał mając nadzieję, iż zapewniając ludności dostęp do edukacji, uczyni ich wolnymi. Miało to na celu uświadomienie ludności wiejskiej ich tożsamości narodowej i ukierunkowanie świadomości politycznej. Bowiem uniwersytety ludowe były placówkami niezależnymi, które zrzeszały jedynie ochotników. Uczęszczając na prowadzone przez uniwersytet zajęcia, studenci nie mogli liczyć na dyplomy, zaświadczenia ukończenia szkoły, nie dawało to żadnego zawodu. Chodziło wyłącznie o to, aby w dorosłych rolnikach wzbudzić intelektualną iskrę, by stawali się świadomymi obywatelami i patriotami.
Idea szkoły dla życia
W uniwersytetach ludowych Grundtvig kierował się przede wszystkim wspomnianą wyżej ideą „Szkoły dla Życia”, podkreślając, że nie możliwym jest, aby było odwrotnie. Nie w jego intencji było opracowywanie podstawy programowej dla tego typu placówek, czy nawet sylabusów konkretnych przedmiotów. Chodziło o to, aby uniwersytety ludowe nauczały tego, co realnie będzie przydatne jego studentom i swobodnie dopasowywały się do ich potrzeb. Uniwersytet miał służyć ludziom, a nie ludzie uniwersytetowi. Jednakże, aby umocnić rolę i działania uniwersytetów ludowych wymagały one najczęściej zamieszkania w internacie.
Uniwersytety ludowe w Polsce – od kiedy działają?
Trudno jest jednoznacznie podać datę założenia pierwszego uniwersytetu ludowego na terenie Polski. Różne źródła podają różne daty i miejscowości. Niektóre z nich podają datę 1900, kiedy to Jadwiga Dziubińska założyła Fermę Ogrodniczą dla dorosłych w Pszczelinie. Inne mówią o roku 1921 i uniwersytecie założonym w Dalkach przez księdza Antoniego Ludwiczaka, a jeszcze inne – rok 1924 i placówkę w Szycach założoną przez Ignacego Solarza. Niezależnie od daty powstania, każdy z uniwersytetów pełnił podobne funkcje. Poza nauczaniem ściśle praktycznych dla rolników przedmiotów, związanych z utrzymaniem i dbaniem o gospodarstwo, uniwersytety ludowe były swoistymi wylęgarniami liderów i społeczników. Ponadto ważną rolą jaką pełniły ludowe placówki oświaty było rozbudzanie pewności siebie wśród miejscowych rolników i zwiększanie ich wiary we własne umiejętności i kompetencje.
Jak definiować pojęcie uniwersytetu ludowego?
Mimo, iż wielu podejmowało się zdefiniowania pojęcia uniwersytetu ludowego, obecnie nie ma określonej, jednoznacznej definicji tego pojęcia. Za to doskonale znana jest idea jaka przyświeca tego rodzaju placówkom i pozostaje ona niezmienna od wielu lat. Angelika Felska w swoim opracowaniu określa cztery najważniejsze filary uniwersytetów ludowych. Są to: relacja partnerska pomiędzy nauczycielem a uczniem, wolność (w rozumieniu jako niezależność i szeroko pojęta świadomość), wspólnota (zarówno na poziomie samej szkoły, jak i całego społeczeństwa) oraz holistyczne podejście do nauki i życia. Patrząc na wspomniane filary, na ich podstawie można dopowiedzieć sobie pełną definicję ludowych placówek edukacyjnych.
Narodowy Instytut Wolności powoli przygotowuje się do ogłoszenia kolejnej edycji Programu Wspierania Rozwoju Uniwersytetów Ludowych. Jest to pierwszy w Polsce program, który zakłada kompleksowe wsparcie tego typu placówek na poziomie instytucjonalnym. O poprzedniej edycji programu pisaliśmy TUTAJ i TUTAJ, natomiast o tegorocznej wspominamy TUTAJ.
źródła: Uniwersytet ludowy. Relikt czy szkoła przyszłości?, Polskie Uniwersytety Ludowe, O ojcu Uniwersytetów Ludowych Grundtvigu i naszej inicjatywie w Grzybowie
Loading ...
