Jak podaje art. 22 ust. 1 Ustawy – Prawo o stowarzyszeniach, możliwe jest tworzenie związków stowarzyszeń (inaczej: federacji). W odróżnieniu od powoływania stowarzyszenia czy innej formy organizacji pozarządowej, przy tworzeniu federacji udziału nie biorą osoby fizyczne, tylko prawne. Idąc za E. Dzbeńską i M. Sztekier-Łabuszewską, „stowarzyszenie jest zrzeszeniem osób fizycznych, a związek stowarzyszeń zrzeszeniem osób prawnych”. Chcąc założyć federację, konieczny jest udział minimum trzech stowarzyszeń, a w zasadzie liderów tychże podmiotów, którzy następnie zwołają zebranie założycielskie, wybiorą osoby mające zasiąść w zarządzie, sformułują statut federacji, aby w następnym kroku móc złożyć wniosek o rejestrację w Krajowym Rejestrze Sądowym135. Zarejestrowane federacje podlegają tym samym przepisom co stowarzyszenia, tj. Ustawie z dnia 7 kwietnia 1989 r136.
Członkami federacji mogą być również fundacje, oczywiście o ile posiadają odpowiedni zapis w swoim statucie. Co jednak istotne, fundacje nie mogą bezpośrednio uczestniczyć w procesie tworzenia federacji, a raczej dołączać do niej już po jej formalnym utworzeniu. W ustawie zaznaczono, iż osoby prawne, które chcą dołączyć do federacji w celach zarobkowych, mogą stać się jedynie członkami wspierającymi137.
Jeśli chodzi natomiast o stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego, mogą one zrzeszać się w związki stowarzyszeń, jednakże takie zrzeszenia nie będą już stowarzyszeniami jednostek samorządu terytorialnego138.
Wraz z rozwojem sektora pozarządowego w Polsce oraz zwiększającą się liczbą nowych, młodych podmiotów, pogłębia się dysproporcja pomiędzy organizacjami-gigantami, a mniejszymi podmiotami. Bogate organizacje swobodnie się rozrastają gromadząc coraz to większy kapitał. Jak wynika z danych GUS, jedynie 5,2% wszystkich organizacji zarejestrowanych na terenie Polski osiąga przychody powyżej miliona złotych rocznie, jednocześnie generując aż 75,7% całkowitych przychodów w sektorze pozarządowym139. Istnienie tych dysproporcji wynika z wielu przenikających się czynników, takich jak poziom profesjonalizacji, budżet początkowy czy chociażby zróżnicowanie pod względem tematycznym.
Konsekwencją nierówności na poziomie strukturalnym jest ograniczona możliwość uczestnictwa czy raczej zabrania głosu zdecydowanej większości podmiotów w istotnych dla trzeciego sektora kwestiach. Równocześnie zauważalny jest dominujący w trzecim sektorze brak współpracy między poszczególnymi podmiotami. Wiele mniejszych organizacji jest pozostawionych samych sobie. O ile sektor rządowy ma określone w konstytucji organy, których głównym przeznaczeniem jest reprezentacja podlegających im podmiotów, o tyle sektor pozarządowy zmuszony jest szukać alternatywnych rozwiązań. Jednym z nich jest powoływanie związków organizacji w formie oddzielnych podmiotów, tj. podmiotów, których członkami są nie osoby fizyczne a osoby prawne. Tak powstałe federacje stają się bardziej dostrzegalne na rynku i mają większą moc sprawczą. Jednocześnie zrzeszone organizacje zyskują doskonałą szansę na swobodną wymianę dobrych praktyk i czerpanie z umiejętności współczłonków, co przyczynia się do ich zrównoważonego rozwoju.
Na terenie Polski funkcjonuje wiele takich federacji. Organizacje, które postanawiają złączyć się w ramach wspólnego podmiotu najczęściej charakteryzuje wyznawanie podobnych wartości czy chęć osiągnięcia wspólnych celów. Jak celnie zauważyła Wygnańska140 w opracowaniu powstałym na zamówienie Ogólnopolskiej Federacji Organizacji Pozarządowych, większość zrzeszeń podkreśla, iż ich celem nadrzędnym jest wzmacnianie potencjału społeczeństwa obywatelskiego. Na tym się jednak nie kończy. Wyróżnia się trzy typy federacji: branżowe – działające w podobny sposób lub podejmujące podobną problematykę, terytorialne – skupiające organizacje pochodzące z jednego obszaru pod względem terytorialnym, ogólne – nie związane ze sobą ani tematyką podejmowanej działalności ani położeniem terytorialnym.
Druga i trzecia część o zrzeszenia organizacji w Polsce: Jak zrzeszają się polskie organizacje? cz. II & Jak zrzeszają się polskie organizacje? cz. III
źródła:
- 135 Tworzenie federacji krok po kroku,
https://poradnik.ngo.pl/federacja-tworzenie-i-podstawy-prowadzenia-dzialalnosci
[dostęp: 20.08.2021 r.]. - 136 M. Bendorf-Bendorf, Członkostwo w stowarzyszeniu, w Studia Prawnoustrojowe nr 28, 35-49, Olsztyn 2015, str. 37.
- 137 Ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. – Prawo o stowarzyszeniach (Dz.U. 1989 Nr 20, poz. 104).
- 138 M. Bendorf-Bendorf, Członkostwo w stowarzyszeniu, w Studia Prawnoustrojowe nr 28, 35-49, Olsztyn 2015, str. 47.
- 139 GUS: Sektor non-profit w 2018 r.
https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/gospodarka-spoleczna-wolontariat/gospodarka-spoleczna–trzeci-sektor/sektor-non-profit-w-2018-roku,1,7.html,
[dostęp: 20.08.2021 r.]. - 140 J. Wygańska: Krajowe federacje organizacji pozarządowych: finansowanie oraz wpływanie na politykę publiczną,
http://ofop.atthost.pl/wp-content/uploads/2012/07/f2_76-102.pdf,
[dostęp: 21.08.2021 r.].
Powyższy tekst opublikowany został we współpracy z Ośrodkiem Analiz Cegielskiego.
Loading ...
