Siła OSP w tradycji jednoczenia się

Związek Ochotniczych Straży Pożarnych Rzeczypospolitej Polskiej rozpoczął swoją działalność w 1921 roku. Bazując na danych z roku 2012, podanych na stronie internetowej Związku, podmiot zrzesza blisko 17 000 Ochotniczych Straży Pożarnych. Według tych samych danych, do związku należy niemal 700 000 członków, z czego około połowa aktywnie uczestniczy w akcjach pomocniczych. Aktualna liczba zrzeszonych podmiotów oraz członków może być odmienna niż ta podana powyżej. Na terenie każdego z województw, jak i w wybranych powiatach i gminach znajdują się oddziały terenowe Związku. Zasady funkcjonowania podmiotu określa jego statut, jak również ustawa Prawo o stowarzyszeniach z dnia 7 kwietnia 1989 r. oraz ustawa O ochronie przeciwpożarowej z dnia 24 sierpnia 1991 r.

Struktury zarządcze Związku Ochotniczych Straży Pożarnych RP są bardzo rozbudowane, przede wszystkim ze względu na ilość przynależnych podmiotów i ich zróżnicowanie pod względem terytorialnym. Jak podano na stronie Związku w Prezydium Zarządu Głównego zasiadają 22 osoby¹⁵⁰, natomiast w Zarządzie Głównym 65 osób¹⁵¹. Funkcję prezesa Zarządu Głównego pełni Waldemar Pawlak, natomiast funkcje wiceprezesów pełnią Zdzisław Dąbrowski, Janusz Konieczny, Wiesław Leśniakiewicz, Zbigniew Meres, Marian Starownik, Teresa Tiszbierek. Z oczywistych względów pozwolę sobie nie wymieniać wszystkich osób pracujących w strukturach zarządczych podmiotu, tak jak to miało miejsce przy okazji opisu innych podmiotów.

Ochotnicze Straże Pożarne stanowią bardzo liczną, a jednocześnie bardzo aktywnie działającą część trzeciego sektora. Zazwyczaj stanowią główne ośrodki aktywizacji społecznej na terenie wsi, małych miast czy poszczególnych dzielnic w większych ośrodkach miejskich. Ich codzienna działalność, poza oczywiście akcjami ratunkowymi, skupia się wokół aktywizacji wszystkich grup wiekowych. To w ich siedzibach odbywają się najważniejsze dla danej okolicy wydarzenia, takie jak przykładowo dożynki, odpusty czy inne imprezy okolicznościowe, jak na przykład Dzień Dziecka czy Dzień Strażaka. OSP skupiają zarówno dorosłych mężczyzn i kobiety, jak również młodzież, utwierdzając ich w duchu niesienia bezinteresownej pomocy, nawet a raczej zwłaszcza wtedy, gdy na szali znajduje się ludzkie życie.

Na stronie Związku OSP RP wyszczególniono kilka celów głównych, którymi w swojej działalności kierują się wszystkie zrzeszone w nim podmioty. Oprócz krzewienia tradycji polskiego ruchu strażackiego (prowadzenia specjalnych kronik, gromadzenia przeróżnych eksponatów związanych z działalnością straży pożarnych) promowane są wartości takie jak bezinteresowna pomoc bliźnim oraz służba Ojczyźnie. Można stwierdzić, iż OSP stanowią ostoję tradycyjnych wartości oraz lokalnej historii. Poza wyżej wymienionymi, Związek OSP RP prowadzi działalność z zakresu edukacji, kultury i sportu. W ramach licznych OSP tworzone są orkiestry, zespoły muzyczne i artystyczne, a nawet drużyny sportowe. Nie można pominąć także działalności wychowawczej poprzez „organizowanie pożarniczego i obronnego wychowania dzieci i młodzieży”¹⁵². W skład zrzeszenia wliczają się bowiem harcerskie i młodzieżowe drużyny pożarnicze. Celem jaki temu przyświeca jest nie tylko kształtowanie młodego pokolenia z położeniem nacisku na konkretne wartości, takie jak męstwo, odwaga czy bezinteresowność, lecz także zapewnienie ciągłości funkcjonowania całego środowiska zebranego przy OSP.

Przynależność poszczególnych OSP do Zrzeszenia służy nie tylko wymianie dobrych praktyk pomiędzy poszczególnymi podmiotami. Zrzeszenie reprezentuje inne podmioty przed organami administracji publicznej, składając wnioski dotyczące konieczności udoskonalania oddziałów straży pożarnej. Jednocześnie współpracuje z wspomnianymi organami, jak i z Państwową Strażą Pożarną. Jednakże poza funkcjami reprezentacyjnymi, pełni również funkcje doradcze w zakresie zmieniających się przepisów czy prawnych uwarunkowań działalności OSP. Ponadto Związek OSP RP zajmuje się gromadzeniem funduszy, które następnie wykorzystywane są do zakupu nowego sprzętu, mundurów, wyposażenia OSP czy organizacji szkoleń dla nowych i obecnych członków OSP.

Odnośnie działalności edukacyjnej Związku, należy wspomnieć o prowadzonych przez wolontariuszy Centrach Kształcenia w OSP, które funkcjonują już od ponad dekady przy niemal 700 podmiotach. Centra, dzięki środkom unijnym pozyskanym w programie „Internetowe Centra Edukacyjno-Oświatowe na Wsi” oraz „Wioska internetowa – kształcenie na odległość na terenach wiejskich”, mogły zostać wyposażone w liczne stanowiska komputerowe wraz z dostępem do internetu, rzutniki oraz tablice multimedialne. Dodatkowo, do powstałej infrastruktury, opracowane zostały programy e-learningowe wspomagające szkolenie nowych zastępów OSP.

Związek Ochotniczych Straży Pożarnych Rzeczypospolitej Polskiej bierze udział w programie Polsko-Niemieckiej Współpracy Młodzieży. Pełni w nim funkcję jednostki centralnej, czyli instytucji odpowiedzialnej za rozporządzanie środkami PNWM, tj. przyznawanie bądź też rozliczanie dotacji dla podlegających jej podmiotów. Związek OSP RP jest taką jednostką centralną dla zrzeszonych OSP oraz jednostek terytorialnych Związku. Do jego zadań, poza wcześniej wspomnianą administracją finansami, należy wsparcie organizacji w postaci poradnictwa w związku z nawiązywaniem partnerstw oraz pomoc w samym znajdowaniu podmiotów partnerskich. Celem programu, a jednocześnie najważniejszym przed uzyskaniem dotacji elementem, jest nawiązanie kontaktu z organizacjami po stronie niemieckiej, tak aby umożliwić młodzieży udział w wymianach międzynarodowych. Jak podano na stronie, taka wymiana może przybrać formę biwaku, warsztatów artystycznych kierowanych do orkiestr strażackich bądź innej młodzieży, młodzieżowego obozu strażackiego. Istotne, aby zaplanować aktywności w ten sposób, by młodzi ludzie mieli szansę poznać się wzajemnie, wymienić doświadczeniami czy podszlifować umiejętności językowe przy jednoczesnej nauce nowych umiejętności czy zagadnień. Wyjazdy finansowane w ramach programu nie mogą być ściśle wypoczynkowe ani turystyczne – muszą rozwijać konkretnie określone kompetencje.

W ramach Związku prowadzona jest także działalność analityczna. Prace nad opracowywaniem strategii Związku OSP RP trwają od 2019 roku. W tym samym roku wydany został pierwszy tom Analiz Strategicznych Florian 2050 pod redakcją Mariana Zalewskiego¹⁵³. Koniec prac nad dokumentem zaplanowano na setną rocznicę powstania Związku, a zatem zakończy się w bieżącym roku. Celem publikacji było wyznaczenie nowych kierunków działań na najbliższe trzydzieści lat funkcjonowania zrzeszenia. Aby publikacja mogła powstać, prowadzono długotrwałe konsultacje społeczne w światku OSP pytając o wizje, cele i dalszy tok realizowania przyjętej misji. Zorganizowano także konferencję naukową „Rycerze Świętego Floriana – Bogu na chwałę, ludziom na pożytek”, w ramach której to wypowiadali się naukowcy oraz eksperci związani z ruchem strażackim. Wypowiedzi uczestników wydarzenia opisane są w tomie drugim Analizy. W tekście podjęto rozważania na temat obowiązujących przepisów regulujących funkcjonowanie OSP, z których zrodziła się potrzeba dokonania zmian w legislacji tak, aby OSP mogły na większą skalę decydować o własnym losie, jednocześnie zyskując na niezależności. Strategia sama w sobie zakłada wzmocnienie pozycji i statusu strażaków jako ratowników first responder, a co za tym idzie udoskonalenia systemów pierwszej pomocy i zwiększenia poziomu bezpieczeństwa na terytoriach objętych opieką strażaków pracujących wolontaryjnie. Najważniejszym Celem związku w Strategii Florian 2050 jest wdrożenie na terenie Rzeczypospolitej Polskiej Europejskiego Systemu First Responderów w zastępach Ochotniczych Strażach Pożarnych. Przy tym, podkreśla się istotny fakt, iż ratownicy udzielający się w OSP robią to dobrowolnie, nie oczekując zapłaty, a ryzykując własne życie i zdrowie. Wprowadzenie tegoż systemu dałoby ratownikom z OSP szersze pole do manewru. Zatem najistotniejszym zadaniem na najbliższe lata funkcjonowania Związku jest podtrzymanie jego idei i pozwolenie na rozwinięcie wspomnianego systemu ratownictwa pierwszego kontaktu.

źródła:

• ¹⁵⁰ Związek Ochotniczych Straży Pożarnych Rzeczypospolitej Polskiej: Prezydium

  http://www.zosprp.pl/?q=content/prezydium-zarza-du-glownego-zwiazku-osp-rp,

  [dostęp: 22.08.2021 r.].
• ¹⁵¹ Związek Ochotniczych Straży Pożarnych Rzeczypospolitej Polskiej: Zarząd Główny Związku OSP RP,

  http://www.zosprp.pl/?q=con-tent/zarzad-glowny-zwiazku-osp-rp,

  [dostęp: 22.08.2021 r.].
• ¹⁵² Związek Ochotniczych Straży Pożarnych Rzeczypospolitej Polskiej: Misja i cele,

  http://www.zosprp.pl/?q=node/785,

  [dostęp: 22.08.2021 r.].
• ¹⁵³ Związek Ochotniczych Straży Pożarnych Rzeczypospolitej Polskiej: Strategia „Florian” 2050,

  http://www.zosprp.pl/?q=content/strategia-florian-2050,

  [dostęp: 22.08.2021 r.].

Powyższy tekst opublikowany został we współpracy z Ośrodkiem Analiz Cegielskiego.