Jak założyć fundację lub stowarzyszenie?

W skrócie:

• Powołanie do życia fundacji czy stowarzyszenia jest proste!
• Zaledwie kilka decyzji i nieskomplikowanych dokumentów. 
• Szereg korzyści. Ramy instytucjonalne. Nowe możliwości. Ochrona prawna. 

Szereg korzyści. Ramy instytucjonalne. Nowe możliwości. Ochrona prawna. Za cenę zaledwie kilku decyzji i nieskomplikowanych dokumentów. Powołanie do życia fundacji czy stowarzyszenia jest proste!

Działalność społeczna – lub wola jej prowadzenia – bardzo często nabiera charakteru publicznego. A ten najlepiej ująć w ramy prawne. Dzięki nim możliwe jest zrealizowanie wielu inicjatyw, szczególnie tych związanych z wykorzystaniem środków materialnych.

Wydawać by się mogło, że droga jest żmudna i skomplikowana a biurokratyzacja zniechęci nawet największych entuzjastów przekucia pomysłu w organizację posługującą się osobowością prawną. Jednak wcale tak nie jest. Powołanie do życia fundacji czy stowarzyszenia jest stosunkowo szybkie i proste. 

Bezpośrednie wskazówki odnośnie ustanawiania tych podmiotów znajdziemy w konkretnych aktach prawnych. Zarówno działalność fundacji, jak i stowarzyszeń określona jest ustawami; odpowiednio ustawą z 7 kwietnia 1989 Prawo o stowarzyszeniach i ustawą z 6 kwietnia 1984 o fundacjach.

Szczęśliwa stowarzyszona siódemka

Najważniejszymi zadaniami dla tych, którzy chcą powołać stowarzyszenie, są: zebranie odpowiedniej liczby osób, przeprowadzenie zebrania założycielskiego, złożenie wniosku zawierającego wypełnione formularze urzędowe i czekanie na sądowy wpis do ewidencji.  

Powołanie do życia stowarzyszenia wymaga zgodnej woli minimum 7 obywateli polskich lub cudzoziemców zameldowanych w naszym kraju, poświadczających swoim podpisem pełną zdolność do czynności prawnych i cieszących się pełnią praw publicznych. 

Osoby te, jako członkowie założyciele, podczas zebrania założycielskiego podejmują uchwały o: 

• powołaniu stowarzyszenia (uchwała nr 1), 
• przyjęciu statutu (uchwała nr 2), 
• wyborze zarządu, który to składa wniosek o rejestrację do Krajowego Rejestru Sądowego, (uchwała nr 3) 
• oraz o wyborze komisji rewizyjnej (uchwała nr 4). 
• Mogą również, uchwałą nr 5, uchwalić wybór komitetu założycielskiego.

Zarządzenia te, podpisane przez przewodniczący zebrania i protokolanta (sekretarza), można wpisać do protokołu zebrania lub włączyć je jako załączniki do niego. Przygotowuje się je w trzech egzemplarzach – dwa dołączane są do wniosku do sądu a jeden zostaje w dokumentacji organizacji. Zarząd, odpowiadający za formalności związane z rejestracją, bierze na siebie odpowiedzialność również za spisanie protokołu z zebrania założycielskiego.

Drugim, a jednocześnie ostatnim już, krokiem jest złożenie wniosku (razem z wymaganymi załącznikami) o rejestrację podmiotu do KRS. Składa się go na urzędowych formularzach, różniących się w zależności od podawanej treści. I tak:

• KRS-W20 – przy jego użyciu zgłaszamy stowarzyszenie (nazwa, siedziba itd.)
• KRS-WK – dzięki niemu zgłaszamy zarząd a także organ nadzorczy (UWAGA! Na jednym formularzu KRS-WK można wpisać dane maksymalnie dwóch osób)
• KRS-WK – dzięki niemu zgłaszamy komisję rewizyjną (UWAGA! Na jednym formularzu KRS-WK można wpisać dane maksymalnie dwóch osób)
• KRS-WM – przy jego użyciu zgłaszamy zakres działalności gospodarczej i potwierdzamy prośbę o wpisanie organizacji do rejestru przedsiębiorców (UWAGA! Składany tylko wtedy, gdy organizacja ma zapisaną w statucie możliwość prowadzenia działalności gospodarczej i chce ją rozpocząć niezwłocznie po zarejestrowaniu w rejestrze stowarzyszeń).

Dokumenty, które należy przygotować dla sądu obejmują również dwa egzemplarze podpisanej listy członków oraz tekstów uchwał. Dane założycieli (imię i nazwisko, data i miejsce urodzenia, miejsce zamieszkania, numer dowodu osobistego oraz PESEL) muszą być opatrzone ich własnoręcznym podpisem. Natomiast sam wpis, na mocy nowelizacji ustawy o stowarzyszeniach, jest bezpłatny. Z chwilą jego uzyskania od KRS stowarzyszenie uzyskuje osobowość prawną.

Zafunduj ciekawszy świat

Najważniejszymi zadaniami dla tych, którzy chcą powołać fundację, są: znalezienie fundatora wyrażającego wolę jej powołania, ustanowienie funduszu założycielskiego, zaistnienie aktu fundacyjnego, uchwalenie statutu, wniesienie opłat skarbowych oraz złożenie wniosku zawierającego wypełnione formularze urzędowe i czekanie na sądowy wpis do ewidencji.  

Podstawą działalności fundacji zatem jest, wyrażona przez fundatora, wola jej powołania. Funkcję tę może pełnić zarówno przebywający na terenie kraju obywatel, jak i niezamieszkujący tu cudzoziemiec. Założycielem może być, brak tu jedynego wymaganego statusu prawnego, osoba – prawna lub fizyczna – albo grupa osób. Tu, podobnie jak w przypadku statusu fundatora, nie ma znaczenia przynależność terytorialna – jej siedziba może mieścić się w Polsce lub zagranicą. 

Gdy misja fundacji zostanie sprecyzowana, może on przejść do realizacji, fundamentalnego dla jej zaistnienia, aktu prawnego. Bowiem to na barkach fundatora spoczywa podstawowy wymóg, czyli złożenie, w formie aktu notarialnego, odpowiedniego oświadczenia i przekazanie do dyspozycji fundacji dóbr materialnych. 

Rezultatem tego zapisu jest stworzenie, wymaganego zapisani ustawy, funduszu założycielskiego, czyli majątku przeznaczonego na realizację misji fundacji. Jego minimalna wysokość zależy od tego, czy fundacja planuje podjąć działalność gospodarczą. Jeśli nie, to warto pamiętać, że ustawa nie precyzuje, ile powinna wynosić podstawowa wartość składników majątku (przyjęło się, że od 500 do 1000 zł). Jeśli natomiast zamierza, to podział środków powinien zostać przeprowadzony tak, by jasno wynikało, że uprzywilejowaną pozycję zajmuje i finansowaniem objęta jest działalność statutowa, zaś gospodarcza sytuuje się jako towarzysząca. Ustawodawca nie wypowiadając się odnośnie jej wartości, jedynie określa 1000 zł jako najniższą kwotę, którą fundator musi przekazać na tę aktywność. 

Nigdzie nie jest określone, czym on dokładnie jest i jaka działalność spełnia te kryteria w sposób wyczerpujący. Zatem fundacja może realizować dowolne cele charytatywne lub społeczne czy też gospodarczo użyteczne. Jedynym kryterium jest ich publiczny charakter. Tu należy pamiętać o kluczowym kryterium celu, dla którego została ona ustanowiona, czyli jego niedochodowości.

Dysponowanie odpowiednimi środkami skłania do konkretyzacji misji i wizji fundacji. Umożliwia ją wizyta u notariusza (wyjątkiem jest sytuacja, kiedy ustanowienie fundacji następuje w testamencie). Tworzony lub potwierdzony tam akt fundacyjny, inaczej założycielski, opłacany kwotą minimum 100zł, jest oświadczeniem woli fundatora zmierzającym do ustanowienia fundacji, określającym jej cel i majątek przeznaczony na jego realizację. Fundator może również w oświadczeniu wskazać ministra, który będzie sprawował nadzór nad fundacją. Wybierając właściwego ministra, należy przyjrzeć się głównym celom fundacji i wskazać tego ministra, z którego zakresem działań wiążą się one najściślej. 

Po złożeniu oświadczenia fundamentem organizacyjnych struktur działania fundacji jest opracowanie przez fundatora statutu, czyli dokumentu określającego organizację i sposób działania fundacji. 

Warto pamiętać, że stworzenie aktu założycielskiego czy statutu nie musi być wykonane wyłącznie przez fundatora. Prawo dopuszcza wyznaczenie innej osoby, jako odpowiedzialnej za te zadania.

Drugim, a jednocześnie ostatnim już, krokiem jest złożenie wniosku (razem z wymaganymi załącznikami) o rejestrację podmiotu do KRS. Składa się go na urzędowych formularzach, różniących się w zależności od podawanej treści. I tak:

• KRS-W20 przy jego użyciu zgłaszamy fundację (nazwa, siedziba itd.)
• KRS-WK dzięki niemu zgłaszamy zarząd a także organ nadzorczy (UWAGA! Na jednym formularzu KRS-WK można wpisać dane maksymalnie dwóch osób)
• KRS-WM – przy jego użyciu zgłaszamy zakres działalności gospodarczej i potwierdzamy prośbę o wpisanie organizacji do rejestru przedsiębiorców (UWAGA! Składany tylko wtedy, gdy organizacja ma zapisaną w statucie możliwość prowadzenia działalności gospodarczej i chce ją rozpocząć niezwłocznie po zarejestrowaniu w rejestrze stowarzyszeń).załącznik służący do zgłoszenia zakresu działalności gospodarczej. Składany jest wówczas, gdy fundacja w statucie ma zapisaną możliwość prowadzenia działalności gospodarczej.

Ważne, aby dostarczyć komplet dokumentów, wypełnione formularze urzędowe oraz załączniki (np. statut, uchwały). Może się ono odbyć z inicjatywy fundatora lub zarządu fundacji. 

Przypieczętowaniem decyzji o powołaniu fundacji jest opłacenie wniosku rejestracyjnego; przelewem na rachunek lub do kasy sądu, w którym jest on składany. 

Koszt uzależniony jest o profilu działalności organizacji i kształtuje się następująco:

• 250 zł – fundacja rejestrująca się wyłącznie w KRS (w rejestrze fundacji, stowarzyszeń /…/ oraz publicznych zakładów opieki zdrowotnej) 
• 600 zł – fundacja rejestrująca się zarówno w rejestrze fundacji, stowarzyszeń /…/ w KRS, jak i w rejestrze przedsiębiorców w KRS; w tym 500 zł to opłata za wpis do rejestru przedsiębiorców, a 100 zł za ogłoszenie tego wpisu w Monitorze Sądowym i Gospodarczym (nie płaci się już za wpis do rejestru fundacji, bo sąd pobiera, przy jednoczesnym rejestrowaniu w dwóch rejestrach, tylko jedną opłatę; jest to zgodne z zasadą, że jeżeli przepis przewiduje dla danego rodzaju spraw opłaty w różnych wysokościach to pobiera się opłatę wyższą).

Zarezerwowany dla sądu krok ostateczny, czyli pozytywna weryfikacja, skutkuje umieszczeniem danych fundacji w Krajowym Rejestrze Sądowym. 

Do odważnych świat należy

Jak widać powołanie do życia fundacji czy stowarzyszenia nie nastręcza zbyt wielu trudności. Wymogi formalne ograniczone są do minimum. A procedury jasne i krótkie (np. formularze dostępne są na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości oraz w sądzie KRS). Czynnikiem w głównej mierze decydującym o sukcesie przedsięwzięcia jest silna motywacja.

Tabela kosztów – pierwsze kroki formalne