[Ekspertyza KIPR] Program Saver Plus a trzeci sektor

1. Saver Plus – pojęcie i geneza instytucji

Program Saver Plus stanowi kolejny obok obligacji społecznych przykład trójstronnego porozumienia na linii administracji publicznej, biznesu oraz organizacji pozarządowych. Jest to kolejne odstępstwo od bilateralnej zasady, gdzie administracja publiczna współpracuje na zasadzie rozłącznej – albo z sektorem prywatnym albo z podmiotami NGO. Nazwa omawianej instytucji pochodzi z Australii, gdzie też ten program jest realizowany od 2004 r. Adresatami programu są najuboższe rodziny, natomiast organizacje pozarządowe reprezentuje Bractwo św. Laurentego, zaś po stronie biznesu występuje jeden z największych australijskich banków o nazwie Australian and New Zealand Banking Group (ANZ)^[1].

Celem programu Saver Plus jest zachęcenie rodzin o niskich dochodach do stałego, comiesięcznego oszczędzania niewielkich sum pieniężnych na rzecz edukacji swoich dzieci. Zaoszczędzone przez uczestników kwoty są wspomagane przez pozostałych uczestników programu na zasadzie podwojenia. Zatem do każdego dolara australijskiego dodawany jest kolejny – aż do osiągnięcia poziomu 500 dolarów. Warunkiem objęcia danej rodziny programem jest zawarcie przez nią umowy na okres przynajmniej 10 miesięcy, w trakcie którego trwania celem jest zaoszczędzenie określonej sumy pieniężnej. Po uzyskaniu umówionej sumy środki finansowe są przeznaczane na rzecz edukacji dzieci, co konkretnie przekłada się np. na finansowanie zajęć dodatkowych, zakup podręczników, ubrań szkolnych itd. Ponadto uczestnicy programu objęci są szkoleniem z zakresu zarządzania finansami. Ma to na celu udzielenie pomocy w wyjściu z ubóstwa dotkniętym przez to zjawisko rodzinom. Począwszy od 2004 r. w programie Saver Plus wzięło udział ponad 23 tys. osób. Zdecydowana większość z nich chce kontynuować swój udział w programie i dalej oszczędzać środki po osiągnięciu wcześniej ustalonego poziomu. Zasięg programu obejmuje obecnie kilkadziesiąt miejsc w całej Australii^[2].

Aktualnie program Saver Plus jest największym i najdłużej działającym tego rodzaju programem na świecie. Uczestniczy w nim ponad 47 000 osób, które zaoszczędziły ponad 24 miliony dolarów. Instytucja objęła ponad 23 000 ubogich rodzin z 37 wspólnot lokalnych z Australii. Na przykładzie tego państwa widać, że wprowadzenie modelu trójstronnego, w którym uczestniczą: administracja publiczna, przedsiębiorcy oraz organizacje pozarządowe, może odnieść znaczący sukces społeczny^[3].

Dowodem na znaczące osiągnięcia programu Saver Plus jest raport opublikowany w maju 2018 r. przez ANZ, Bractwo św. Laurentego oraz Royal Melbourne Institute of Technology. Z raportu wynika, że:

• 87% uczestników oszczędza tę samą sumę pieniędzy lub większą od 3 do 7 lat po zakończeniu udziału w programie,
• 80% osób korzystających z Saver Plus uzyskało większą kontrolę nad swoimi finansami,
• 78% z biorących udział w programie lepiej „wiąże koniec z końcem”,
• 82% uczestników wie, gdzie szukać pomocy w podejmowaniu decyzji finansowych,
• 88% podniosło swoją samoocenę,
• 83% rodzin zauważyło poprawę perspektyw w dalszej edukacji ich dzieci,
• 100% uczestników odczuło poprawę jakości życia^[4].

2. Możliwości zastosowania programu Saver Plus w „trzecim sektorze” w Polsce

W związku z sukcesami programu Saver Plus przy niesieniu pomocy najuboższym rodzinom warto się zastanowić nad ewentualnością rozszerzenia tej instytucji na same organizacje pozarządowe. Chodzi o to, by podmioty „trzeciego sektora” z wykonawców programu stały się też jego beneficjentami w miejsce edukowanych dzieci. Oczywiście nic nie stoi na przeszkodzie w wykorzystaniu oryginalnej koncepcji programu Saver Plus znanej z Australii także w Polsce. Jednakże zagadnieniem tu poruszanym będzie postulat uczynienia organizacji pozarządowych o niskim budżecie odbiorcami środków pieniężnych na analogicznej zasadzie jak ubogie rodziny w Australii.

 W celu realizacji powyższego projektu konieczne jest utworzenie na zasadzie analogii trójstronnego porozumienia między organami administracji publicznej, przedsiębiorcami i wybraną organizacją pozarządową. Odbiorcami inicjatywy będą organizacje pozarządowe o słabej kondycji finansowej, przy czym roczny limit budżetowy dla takich podmiotów powinien zostać z góry ustalony. W ramach wzorowanego na systemie Saver Plus programu dla organizacji „trzeciego sektora” powinny one zostać zachęcone do oszczędzania własnych środków budżetowych na realizację wybranych celów pożytku publicznego w porozumieniu ze wszystkimi stronami programu. Podmioty ekonomii społecznej, które zechcą wziąć udział w programie, zawrą umowę z odpowiednim organem administracji publicznej i zobowiążą się do oszczędzania swoich środków przez ustalony okres czasu. Władze publiczne wespół ze sponsorującymi inicjatywę przedsiębiorcami powinny natomiast zasilać zaoszczędzone przez organizacje pozarządowe środki na zasadzie “złotówka do złotówki” aż do wysokości ustalonej kwoty. Po wypełnieniu postanowień umowy organizacja pozarządowa zostanie upoważniona do wydania zaoszczędzonych środków na ustalony wcześniej cel pożytku publicznego.       

Wydaje się, że zastosowanie per analogiam zasad programu Saver Plus w stosunku do organizacji pozarządowych stanowi interesujący pomysł dla polepszenia kondycji finansowej „trzeciego sektora” w Polsce. Biorąc pod uwagę, że około połowa organizacji pozarządowych w naszym państwie posiada bardzo niskie dochody, ma problemy z utrzymaniem płynności finansowej i jest skazana na zależność od dotacji publicznych, to instytucja Saver Plus stanowiłaby pożądaną próbę wyjścia z tego impasu z pomocą władz państwowych, samorządowych i przedsiębiorców. 

Na terenie Australii odnotowano zdecydowaną poprawę kondycji finansowej oraz perspektyw na przyszłość uczestników programu. Ponadto model oszczędzania może zostać połączony ze szkoleniem z zakresu zarządzania finansami, co dodatkowo przyczyni się do polepszenia budżetu sektora ekonomii społecznej w Polsce. Nie widać zatem powodu, by wspomniane sukcesy programu Saver Plus nie miałyby zostać powtórzone w odniesieniu do organizacji pozarządowych. Realizacja celów społecznie użytecznych zostałaby w ten sposób połączona z polityką mającą na celu uzyskanie przez podmioty „trzeciego sektora” trwałej samodzielności finansowej.

Autorzy: dr Filip Ludwin, Michał Rudowski

^[1] D. Sześciło, Mechanizmy finansowania organizacji pozarządowych – perspektywa pozaeuropejska, [w:] System finansowania organizacji pozarządowych w Polsce, red. S. Mazur, A. Pacut, Kraków 2015, s. 31-32. Monografia dostępna jest w Internecie pod adresem: http://www.msap.uek.krakow.pl/doki/publ/MWF_System_finansowania.pdf, dostęp: 9.09.2020.

^[2] D. Sześciło, dz. cyt., s. 31-32. Monografia dostępna jest pod adresem: http://www.msap.uek.krakow.pl/doki/publ/MWF_System_finansowania.pdf, dostęp: 9.09.2020.

^[3] Saver Plus,

https://www.thesmithfamily.com.au/programs/financial/saver-plus?__cf_chl_captcha_tk__=73c7121fb357a5de331a6c21a53c3f455bb617dc-1599664587-0-AQ8qw9o_Ql3-f_E0llzwePu0SHIjxIIBB6vfmO5ZdVH00O5D99LCFEOBDTyCnojasD_mYT012vTY5658hIsoKakdnofPQh2gDKuZh0-NN7Qt-UrpL8ffTQBQOA3fW6sgk_sIrB3cU7NCQfBYpI_JScAaq7rygeYLAW6O5ZZrilkieUbkEGabNdQ3nhXvCb4Bb18qw6bLn9npzMEqbs2RZPmsFH-k62JQ-_eOc3Al0zL9OfKUARNic8nchSU27k9b6AhDBWkKFiLoQHahQ-odA_RDZYD1GDjWx4AoH4NLCuDOHhkBShEm2E6hpCSMXbZjJgYWSciZU3UFgOGTNlbForPJrVkMuS04D3oPOc5NaWBBVKzA6plOXwJtahye4_JqJ5e8UfZs-Q1BTTCzzvEbOh1y9E2nKQzflwNsMO2G7-X6EM7olvb2NkMmUpBauyUvTX5YNnlL360cMWpbWQejlgsH8yLSWHciO7deY3iT-bZWQs1M7y7wRR-5CXIg7Kw__aBrpq2ISgcuQj088yHVU9aasy4_GjmRkIQ-shs4y9bRriv-Hh7_yPbfmYk1PNyMhLhkRm_I42Nb0CDebAnUplA, dostęp: 9.09.2020.

^[4] Saver Plus, https://www.berrystreet.org.au/our-work/building-stronger-families/saver-plus, dostęp: 9.09.2020.