Dbają o prawa polskich dzieci

Prawo karne i proces karny to wrażliwy wycinek sprawowania wymiaru sprawiedliwości. Organy zajmujące się tą dziedziną, m.in. sądy i prokuratura, nie są skore do dzielenia się w tym zakresie swoimi uprawnieniami. Jednak przepisy powszechnie obowiązujące zapewniają organizacjom pozarządowym możliwość udziału w postępowaniu karnym. Z uwagi na szczególny charakter tego postępowania, udział organizacji jest obwarowany wygórowanymi przesłankami, które należy spełnić. Istotna jest w tym zakresie działalność organizacji, które bronią praw dzieci – dla aktywiusz.pl w nowym felietonie Tomasz Bojanowski.

Na początku należy zdefiniować czym jest właściwie postępowanie karne. Nie wdając się w prawnicze rozważania należy wskazać, że jest to „przewidziane prawem zachowanie organów państwowych i pozostałych uczestników, zmierzające do wykrycia i ustalenia czynu przestępnego i jego sprawcy oraz do wymierzenia mu kary lub zastosowania innych środków, albo w razie stwierdzenia braku przestępstwa, sprawstwa lub istnienia okoliczności wyłączających odpowiedzialność, do uniewinnienia oskarżonego.” Wynika z tego, że to w procesie karnym zapadają ważne decyzje tj. czy ktoś zostanie skazany czy też uniewinniony.

Udział organizacji pozarządowej w postępowaniu karnym jest możliwy z uwagi na art. 90 § 1 Kodeksu postępowania karnego, który stanowi:

W postępowaniu sądowym udział w postępowaniu może zgłosić organizacja społeczna, jeżeli zachodzi potrzeba ochrony interesu społecznego lub interesu indywidualnego, objętego zadaniami statutowymi tej organizacji, w szczególności ochrony wolności i praw człowieka.

Z tego wynika, że przepisy dopuszczają udział w postępowaniu karnym czynnika społecznego jakim w tym przypadku jest organizacja pozarządowa. Jednak może ona wziąć udział w postępowaniu karnym, pod rygorem ochrony interesu społecznego lub interesu indywidualnego, objętego zadaniami statutowymi tej organizacji, w szczególności ochrony wolności i praw człowieka.

Ostatecznie o dopuszczeniu organizacji decyduje sąd. Co ciekawe organizacja nie jest w żaden sposób zobowiązana do ochrony oskarżonego czy pokrzywdzonego.To znaczy, że organizacja społeczna może więc współpracować także z obrońcą czy pełnomocnikiem strony. Jednak jej nadrzędnym jej celem jest ochrona praw i wolności człowieka.

Uprawnienia organizacji pozarządowej dopuszczonej do udziału w procesie karnym prezentują się następująco:

1. Prawo uczestnictwa w rozprawach,
2. Prawo do wypowiadania się i składania oświadczeń na piśmie,
3. Prawo do zabrania głosu przy zamknięciu przewodu sądowego,
4. Prawo do wyrażenia opinii na temat zgromadzonego materiału dowodowego.

Zgodnie z art. 72 ust 1 Konstytucji ust stanowi, że „Rzeczpospolita Polska zapewnia ochronę praw dziecka. Każdy ma prawo żądać od organów władzy publicznej ochrony dziecka przed przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem i demoralizacją.” To oznacza, że prawa dziecka powinny być chronione zawsze, w szczególności w przypadku kontaktu sądem i procesem karnym. Dziecko jest zazwyczaj świadkiem, na szczęście prawo przewiduje szereg przepisów, które stara się „zamortyzować” kontakt z instytucją przesłuchania sądowego.

Niemniej prawo nie zawsze jest przestrzegane, dlatego istnieją organizacje, które pilnują tego, aby instytucje wymiaru sprawiedliwości ich faktycznie przestrzegały. Wskazać należy tutaj m.in. Fundację Dajemy Dzieciom Siłę, Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie Niebieska Linia czy Komitet Ochrony Praw Dziecka. O przestrzeganie praw dziecka w procesie karnym dba także Rzecznik Praw Dziecka, który posiada znacznie większe kompetencje niż organizacje społeczne.

Wyżej omawiane organizacje dbają przede wszystkim o to, aby kontakt dziecka z instytucjami wymiaru sprawiedliwości wyrządził dziecku jak najmniej szkód. Z tym wiąże się odpowiednie przygotowanie dziecka i sędziego do przesłuchania. Zapewnienie warunków tj. specjalnego pokoju do przesłuchań, który sprawia, że dziecko czuje się swobodnie. Ponadto organizacje dbają, aby dziecko znajdowało się pod opieką psychologów oraz pedagogów. Na organizacjach społecznych spoczywa ogromny ciężar, ponieważ to w dużym stopniu od nich zależy, czy kontakt z wymiarem sprawiedliwości będzie miał negatywny wpływ na życie i zdrowie psychiczne dziecka.

Oczywiście działalność organizacji, które bronią praw dziecka nie wiąże się tylko z kontrolowaniem przebiegu procesu karnego. Wyżej omawiane organizacje pracują w trybie ciągłym, monitorują statystyki dotyczące postępowań sądowych, składają propozycję, konsultują rozwiązania z ustawodawcami i wykonawcami ustaw. Wszystkie działania są podejmowane w celu ochrony praw i dobra dziecka.

Praca organizacji pozarządowych, które bronią praw dzieci jest niezwykle istotna. Niestety takich organizacji jest w Polsce bardzo mało i posiadają relatywnie skąpe uprawnienia. Warto wskazać, że na takich podmiotach ciąży ogromna odpowiedzialność ponieważ występują oni w imieniu bezbronnych. Dlatego tym bardziej należy pochwalić osoby, które podejmują się tej misji. Miejmy nadzieję, że w przyszłości pojawi się więcej organizacji, które będą miały odwagę stanąć w obronie praw i dobra polskich dzieci.

Tomasz Bojanowski

https://www.infor.pl/prawo/prawo-karne/pokrzywdzony/276849,Czy-w-postepowaniu-karnym-moze-brac-udzial-przedstawiciel-organizacji-spolecznej.html

https://www.temidium.pl/artykul/rpd_zabiega_o_przesluchiwanie_dzieci_w_odpowiednich_warunkach-2219.html

fot. Rzecznik Praw Dziecka screen YT RMF FM