Analiza darczyńczości Polaków: 1,5 mld zł na cele społeczne z odpisu podatkowego

Centrum analiz Konfederacji Inicjatyw Pozarządowych Rzeczpospolitej (KIPR) postanowiło przenalizować zmiany prawne dotyczące finansowania organizacji pożytku publicznego przez Obywateli rozliczających się podatkiem dochodowym od osób fizycznych w Polsce. Analiza przeprowadzona przez KIPR skoncentrowała się na różnych aspektach wprowadzonych zmian, obejmując zarówno obecne prawo podatkowe, jak i społeczne skutki tych zmian dla polskiego społeczeństwa i sektora organizacji pożytku publicznego.

Wprowadzenie w 2022 roku zmian w systemie podatkowym, szczególnie tych dotyczących przekazywania części podatku dochodowego na cele organizacji pożytku publicznego (OPP), ma ogromne znaczenie dla polskiego społeczeństwa. Podwyższenie odsetka przekazywanego podatku z 1% do 1,5% stało się kluczowym elementem strategii mającej na celu zabezpieczenie finansowania dla OPP w obliczu szeregu innych zmian w podatku dochodowym od osób fizycznych (PIT). 

Centrum analiz Konfederacji Inicjatyw Pozarządowych Rzeczpospolitej (KIPR) postanowiło przenalizować zmiany prawne dotyczące finansowania organizacji pożytku publicznego przez Obywateli rozliczających się podatkiem dochodowym od osób fizycznych w Polsce. Analiza przeprowadzona przez KIPR skoncentrowała się na różnych aspektach wprowadzonych zmian, obejmując zarówno obecne prawo podatkowe, jak i społeczne skutki tych zmian dla polskiego społeczeństwa i sektora organizacji pożytku publicznego.

Początkowo warto zwrócić uwagę na bezpośrednie skutki podwyższenia odsetka przekazywanego podatku dla organizacji pożytku publicznego. Według danych Ministerstwa Finansów, ta zmiana przyniosła znaczący wzrost finansowania dla OPP. 

W 2022 roku organizacje te otrzymały łącznie o 416 mln zł więcej, niż w roku poprzednim. Średnia suma przekazywana przez jednego podatnika wyniosła 121 zł, co stanowiło wyraźny wzrost w porównaniu z wcześniejszym okresem. Ten dodatkowy zastrzyk finansowy stał się katalizatorem dla działań charytatywnych, umożliwiając OPP rozszerzenie swoich programów i projektów na rzecz społeczności lokalnych oraz osób potrzebujących.

Podwyższenie odsetka przekazywanego podatku miało istotne znaczenie w kontekście innych zmian w PIT, które mogłyby znacząco ograniczyć wpływy dla OPP. Podwyższenie kwoty wolnej od podatku oraz obniżenie stawek podatkowych skutkowało tym, że wielu podatników w ogóle nie płaciło podatku za 2022 rok. Wprowadzenie podwyższonego odsetka przekazywanego podatku było zatem konieczne, aby zagwarantować OPP stabilne źródło finansowania. Dzięki tej zmianie, organizacje pozarządowe uniknęły ewidentnych strat finansowych wynikających z innych regulacji podatkowych.

Nie można jednak pominąć spadku liczby osób przekazujących część swojego podatku na rzecz OPP. Liczba ta spadła o 3,2 mln w porównaniu z rokiem poprzednim. Pomimo tego spadku, podwyższenie odsetka przekazywanego podatku pozwoliło większości OPP uniknąć ewidentnych strat finansowych. To stanowi ważny aspekt, ponieważ pokazuje, że podwyższenie odsetka podatku przyniosło oczekiwane efekty nawet w obliczu zmniejszonej liczby darczyńców. 

Również istotne jest spojrzenie na rozkład tych funduszy między różne organizacje. Prawie jedną trzecią całej kwoty otrzymały cztery organizacje, w tym:

1. Fundacja Dzieciom „Zdążyć z pomocą”,
2. Fundacja Siepomaga,
3. Fundacja Avalon,
4. Fundacja Pomocy Osobom Niepełnosprawnym „Słoneczko”.

Wskazać należy, iż podwyższenie odsetka przekazywanego podatku szczególnie korzystnie wpłynęło na większe organizacje. Mogły one kontynuować i rozszerzać swoje programy, dostarczając wsparcie tam, gdzie jest najbardziej potrzebne. Mniejsza ilość osób darczyńców zmniejsza jednak szanse na otrzymanie środków mniejszym OPP, które dopiero zaczynają starać się o pozyskanie środków z tego źródła. KIPR zwracał na to uwagę w toku konsultacji nad zmianami wprowadzonymi w 2022 roku. 

W obliczu zmian prawnych w Polsce podwyższenie odsetka przekazywanego podatku dla OPP okazało się ważnym krokiem w zabezpieczeniu ich finansowania. Dzięki tej zmianie, organizacje pożytku publicznego otrzymały środki finansowe, co pozwoliło im kontynuować swoje misje na rzecz społeczeństwa polskiego. Jednocześnie, mimo spadku liczby podatników przekazujących swoje środki, ogólna suma przekazana na cele pożytku publicznego wzrosła, co wyraźnie dowodzi skuteczności tego rozwiązania dla polskiego sektora charytatywnego. 

Niemniej niepokoi fakt, że mniej osób partycypuje w procesie przekazywania środków na organizacje pozarządowe. W debacie publicznej pojawiają się postulaty obniżki dochodów z podatku dochodowego, chociażby poprzez dalsze zwiększania kwoty wolnej od podatku bądź też zmniejszenie stawek podatkowych. Takie zmiany wymusiłby konieczność kolejnych zmian, zwiększający procentowy odpis na NGO oraz dalsze ograniczenie grupy darczyńców. Dlatego, jeśli ustawodawca kolejny raz zdecydowałaby się na obniżkę podatku dochodowego, proponujemy tym razem wprowadzenie rozwiązania wyrównującego i z tej puli finansowane byłby także organizacje wskazane przez tych podatników, którzy byliby zwolnieni z opłacenia podatku dochodowego – czyli ludzie młodzi, słabiej zarabiający emeryci i najmniej zarabiający pracujący. 

Cieszy sytuacja, w której obniżka podatków nie przyniosła za sobą spadku wpływów do organizacji społecznych. Kluczem do sukcesu tych zmian był nie tylko sam fakt podwyższenia odsetka podatku, ale także transparentność, informowanie społeczeństwa o możliwości przekazania swojego podatku na cele pożytku publicznego oraz edukacja na temat konkretnych działań organizacji i ich wpływu na społeczeństwo. Wprowadzenie tych zmian było jednym z kroków w budowaniu społeczeństwa obywatelskiego. Dlatego też kontynuacja tych działań, dążenie do jeszcze większej transparentności, zachęcanie do udziału społeczeństwa oraz wsparcie dla innowacyjnych projektów organizacji pożytku publicznego są kluczowymi kierunkami dla przyszłości trzeciego sektora. 

Autorzy: Karolina Krawiec i Kamil Rybikowski