Krótka charakterystyka pozostałych form ADR – mediacja

Mediacja jest historycznie uważana za najstarszą postać ADR. Jest określana mianem „królowej ADR”, a sensu largo uznawana za jej synonim. Do najważniejszych cech tej instytucji należą:

• konsensualny (czyli dobrowolny) charakter procedury i jej rezultatu (postępowanie kończy się zawarciem ugody),
• autonomia stron,
• bezstronność mediatora, który jest neutralnym rzecznikiem obydwu stron oraz który podlega ich instrukcjom i jest wybierany/zwalniany przez strony,
• niejawność postępowania.

Mediacja jest przeprowadzana w sposób dobrowolny. Oznacza to, że strona przystępująca do mediacji musi w sposób niczym nieskrępowany, bez żadnych nacisków wyrazić wolę wzięcia udziału w postępowaniu mediacyjnym, przy czy zgoda nie może być wyrażona w sposób konkludentny czyli dorozumiany. Bezstronność mediatora oznacza, że równo traktuje strony, nie faworyzuje żadnej ze stron, oraz jednakowo angażuje się w postępowanie mediacyjne dla każdej ze stron. Postępowanie mediacyjne nie jest jawne, co oznacza, że wszelkie informacje dotyczące tego postępowania, wszelkie okoliczności ujawnione w czasie postępowania, strony jak również mediator powinni zachować w tajemnicy¹. Strony jednak mogą zwolnić mediatora i inne osoby biorące udział w postępowaniu mediacyjnym z tego obowiązku.

Mediatorem może zostać każda osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych oraz korzystająca z pełni praw publicznych. W praktyce oznacza to, że mediatorem może zostać każdy bez jakichkolwiek wymagań dotyczących wykształcenia, obywatelstwa, płci itd., o ile spełnia wyżej wymienione kryteria. Wyjątek stanowi czynny sędzia (państwowy), który nie może być mediatorem. W sprawach o rozwód i separację, jeżeli strony nie uzgodniły osoby przeprowadzającej mediację, sąd kieruje je do mediatora posiadającego wiedzę teoretyczną, w szczególności posiadającego wykształcenie z zakresu psychologii, pedagogiki, socjologii lub prawa oraz umiejętności praktyczne w zakresie prowadzenia mediacji w sprawach rodzinnych². Mediatorem nie może być osoba prawna, jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, ośrodek mediacyjny czy organizacja pozarządowa.

Mediację prowadzi się na podstawie umowy o mediację albo postanowienia sądu kierującego strony do mediacji. Umowa o mediację może być zawarta również przez wyrażenie przez stronę zgody, gdy druga złożyła wniosek zgodnie z art. 1836

§1 KPC. Do najważniejszych postanowień umowy należą w szczególności przedmiot mediacji, osoba mediatora oraz sposób jego wyboru. Mediację co do zasady prowadzi się przed wszczęciem postępowania, a za zgodą stron także w toku sprawy³.

Mediacja polega na rozwiązaniu konfliktu między stronami przy udziale mediatora. Zadaniem mediatora jest stworzenie warunków do zawarcia ugody przez same strony. Rola mediatora sprowadza się do „zarządzania” konfliktem, poprzez wspólne ze stronami poszukiwanie możliwości rozwiązania sporu⁴. Mediacja może być prowadzona we wszystkich sprawach cywilnych, które mają zdatność ugodową, czyli w sprawach, w których jest dopuszczalne zawarcie ugody. Przykładowo zgodnie z art. 445 § 2 KPC przedmiotem mediacji może być załatwienie spraw spornych dotyczących sprawowania władzy rodzicielskiej oraz kontaktu z dziećmi. Art. 436 § 2 KPC wskazuje z kolei na możliwość przeprowadzenia postępowania mediacyjnego w sprawach o rozwód i separację, gdzie przedmiotem mediacji będzie pojednanie małżonków.

źródła:

1. Góra-Błaszczykowska, Kodeks postępowania cywilnego. Tom I A. Komentarz do art. 1-424(12), s. 635.
2. Art. 436 § 4 KPC.
3. Art. 183 (1) KPC.
4. Góra-Błaszczykowska, Kodeks postępowania cywilnego. Tom I A. Komentarz do art. 1-424(12), Warszawa 2019, s. 624.

Tekst opublikowany we współpracy z Ośrodkiem Analiz Cegielskiego.

autor: Anna Jackowska