Arbitraż (z franc. arbitrage – sąd rozjemczy) jest jedną z metod pozasądowego rozwiązywania sporów, która polega na poddaniu sprawy pod rozstrzygnięcie sądu arbitrażowego, inaczej zwanego sądem polubownym, w którym arbiter rozstrzyga spór przyznając rację jednej stronie. Arbitraż (handlowy) jest sposobem wiążącego rozstrzygnięcia przez sąd prywatny (arbitrażowy bądź polubowny) sporu w związku z łączącym strony tego sporu określonym stosunkiem prawnym zasadniczo o charakterze gospodarczym1.
Postępowanie arbitrażowe może być przeprowadzone wyłącznie za zgodą stron, które swoją wolę wyrażają w tzw. zapisie (umowie) na sąd polubowny. Postępowanie arbitrażowe kończy się wydaniem przez arbitra orzeczenia arbitrażowego, które jest równoważne wyrokowi sądu państwowego. Wyrok zapadły przed sądem polubownym jest wiążący i strony nie mogą się procesować o to samo przed sądem państwowym, co wyraża zasada bis de eadem re agi non potest („Nie można procesować się dwa razy o to samo”).
Postępowanie arbitrażowe jest kierowane przede wszystkim do przedsiębiorców ze względu na specyfikę arbitrażu. Pouf-ność postępowania gwarantuje stronom, że nie poniosą szkody wskutek ujawnienia niepożądanych informacji, a powierze-nie sporu profesjonalistom znającym się na dziedzinie przedmiotu sporu zapewni profesjonalne rozwiązanie sporu.
Arbitraż może przyjąć różne formy: instytucjonalną, ad hoc oraz arbitraż administrowany. Poniżej zostaną one krótko scharakteryzowane. Pierwsza forma arbitrażu instytucjonalnego polega na rozpoznawaniu sprawy przed stałym sądem polubownym. Stały sąd polubowny może przykładowo funkcjonować przy konkretnej izbie gospodarczej. Każdy stały sąd polubowny posiada swoją siedzibę, nazwę, władze, statut, regulamin oraz listę arbitrów. Arbitraż ad hoc funkcjonuje najczęściej w Europie zachodniej i polega na braku stałości sądu. Arbitraż ad hoc powstaje dla jednorazowego rozstrzygnięcia konkretnej sprawy. Z tego względu strony muszą wspólnie ustalić zasady i sposób postępowania. Ostatnim rodzajem sądu arbitrażowego jest arbitraż administrowany. Jest to forma mieszana arbitrażu instytucjonalnego (stałego) oraz arbitrażu ad hoc. W tej formie sąd arbitrażowy ad hoc korzysta z infrastruktury techniczno-administracyjnej danego stałego sądu arbitrażowego. W toku postępowania strony same kształtują zasady oraz uzgadniają koszty postępowania bez opierania się na regulaminie i taryfie opłat określonego stałego sądu arbitrażowego. Na nich spoczywa również obowiązek uzgodnienia honorarium dla arbitrów2.
W literaturze wskazuje się na brak zasadniczych różnic między krajowym oraz międzynarodowym arbitrażem handlowym3. W obu przypadkach jest mowa o arbitrażu handlowym w tym samym znaczeniu. Nie ma żadnego elementu, który występowałby jedynie w arbitrażu krajowym bądź międzynarodowym. Dlatego widoczna jest tendencja do tworzenia przez wielu różnych ustawodawców krajowych w ramach regulacji arbitrażowego danego państwa wspólnych norm prawnych dla arbitrażu międzynarodowego4. Przejawem tego jest art. 1154 KPC zgodnie, z którym: „Przepisy części niniejszej stosuje się, jeżeli miejsce postępowania przed sądem polubownym znajduje się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, a w wypadkach w części tej określonych – także wtedy, gdy miejsce postępowania przed sądem polubownym znajduje się poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej lub nie jest oznaczone”.
źródła:
A. Szumański, System prawa handlowego. Tom 8, 2015, s. 8-9.
Ibidem, s. 47 i nast.
Ibidem, s. 43.
A. Szumański, System prawa handlowego. Tom 8, 2015, s. 43-44.
Tekst opublikowany we współpracy z Ośrodkiem Analiz Cegielskiego.
Loading ...
