Wpływ organizacji pozarządowej na proces budowlany

Organizacje pozarządowe działające w sposób niesformalizowany mają w Polsce długą historię. Zrzeszeni w nich ludzie mają swój udział m.in. w odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 roku oraz w pokonaniu ustroju komunistycznego w 1989 roku. Co ciekawe, pierwsze przepisy formalizujące działalność NGO zostały uchwalone za Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej – w 1984 roku uchwalono ustawę o fundacjach, a w 1989 ustawę o stowarzyszeniach. Oczywiście wskazane akty prawne do dziś uległy sporym przeobrażeniem. Warto jednak wskazać, że od tego czasu katalog uprawnień organizacji pozarządowych zdecydowanie się rozszerzył czego odzwierciedleniem jest udział organizacji pozarządowych np. w procesie budowlanym – dla aktywiusz.pl w felietonie pisze Tomasz Bojanowski.

Na początku warto omówić kwestię ogólnego udziału organizacji pozarządowych w postępowaniu administracyjnym. Postępowaniem administracyjnym może być np. wniosek o wydanie prawo jazdy lub dowodu osobistego. Niemal każda rzecz, o którą wnioskujemy do organu administracji publicznej rozstrzygana jest w postępowaniu administracyjnym. Artykuł 31 Kodeksu Postępowania Administracyjnego szczegółowo opisuje uprawnienia organizacji z pozarządowych w tym zakresie. Warto tutaj przybliżyć §1:

1. Organizacja społeczna może w sprawie dotyczącej innej osoby występować z żądaniem:
1) wszczęcia postępowania,
2) dopuszczenia jej do udziału w postępowaniu, jeżeli jest to uzasadnione celami statutowymi tej organizacji i gdy przemawia za tym interes społeczny.

Oraz §5:

§ 5. Organizacja społeczna, która nie uczestniczy w postępowaniu na prawach strony, może za zgodą organu administracji publicznej przedstawić temu organowi swój pogląd w sprawie, wyrażony w uchwale lub oświadczeniu jej organu statutowego.

https://www.youtube.com/watch?v=MSiC1YAuZWM

Omawiany przepis nakreśla ogólne prawa organizacji pozarządowych w omawianym temacie. Jednak konieczną przesłanką, która umożliwia organizacji pozarządowej udział w postępowaniu jest zgodność przedmiotu postępowania z celami statutowymi tzn. że jeśli postępowanie dotyczy budowy domu, to organizacja, która zajmuje się modelarstwem nie może brać w nim udziału. Przedmiot musi zgadzać się z celami statutowymi organizacji.

Jeśli chodzi o postępowanie administracyjne to szczególny proces stanowi  postępowanie w sprawie pozwolenia na budowę, które opisuje ustawa prawo budowlane. W związku z tym uprawnienia organizacji pozarządowych w tym zakresie zostały także opisane w tej ustawie. Tutaj należy zaznaczyć, że omawiana kwestia może kojarzyć się czytelnikom z organizacjami „ekologicznymi” typu Greenpeace, które angażują się głównie w medialne sprawy. Niemniej trzeba podkreślić, że z omawianych uprawnień korzystają także lokalne, polskie stowarzyszenia, które bronią przyrody, jako ważny element naszego dziedzictwa narodowego.

W związku  z działalnością takich organizacji jak Greenpeace ustawodawca postanowił znowelizować prawo budowlane ograniczając organizacjom pozarządowym udział w pozwoleniu na budowę jako strona postępowania, co w tym sprawach uniemożliwia korzystanie z art. 31 k.p.a. Wskazują na to następujące przepisy:

1.  Art. 28 ust. 2 pr. bud.: „„Stronami w postępowaniu w sprawie pozwolenia na budowę są: inwestor oraz właściciele, użytkownicy wieczyści lub zarządcy nieruchomości znajdujących się w obszarze oddziaływania obiektu”.
2. Art. 28 ust. 3 pr. bud.: „Przepisu art. 31 Kodeksu postępowania administracyjnego nie stosuje się w postępowaniu w sprawie pozwolenia na budowę”.

Z tego wynika, że organizacja pozarządowa nie może być stroną w postępowaniu. Lecz to nie wszystko. Ustawodawca zapewnił takim organizacjom pewną wiązkę uprawnień. Tutaj pojawia się zagadnienie „pozwolenia na budowę wymagającego udziału społeczeństwa”. Najprościej mówiąc jest to taki rodzaj postępowania, kiedy ewentualna budowa może mieć duży wpływ na środowisko oraz zdrowie i życie mieszkańców. Wtedy odpowiednie organizacje mogą bronić interesu lokalnej społeczności w imię dobra wspólnego.

Kryteria, które musi spełniać omawiana organizacja:

• organizacja społeczna jest organizacją ekologiczną;
• organizacja ekologiczna prowadzi działalność statutową w zakresie ochrony środowiska lub ochrony przyrody;
• udział w postępowaniu uzasadniony jest celem statutowym organizacji;
• organizacja ekologiczna prowadzi taką działalność przez minimum 12 miesięcy przed dniem wszczęcia tego postępowania.

Uprawnienia organizacji w tym zakresie:

• dopuszczenie do udziału w postępowaniu na prawach strony na każdym etapie postępowania;
• prawo przedstawienia poglądu w sprawie bez udziału w postępowaniu;
• prawo wniesienia odwołania od decyzji, także, gdy organizacja nie brała udziału w postępowaniu zakończonym ww. decyzją;
• prawo wniesienia skargi do sądu administracyjnego od decyzji, także, gdy organizacja nie brała udziału w postępowaniu zakończonym ww. decyzją.

Reasumując rozważania prawne należy wskazać, że specjalistyczne organizacje pozarządowe, które zajmują się omawianym wycinkiem życia społecznego posiadają szczególne uprawnienia, które mogą mieć duży wpływ na życie społeczne. Znakiem rozpoznawczym Polski jest piękno przyrody (Tatry, Jeziora Mazurskie, Bory Tucholskie) i nie możemy pozwolić, aby na rzecz deweloperskich interesów poniosły one  jakikolwiek uszczerbek.

W ostatnim czasie wypłynęły dwie sprawy, które są przykładem jak istotne są organizacje, które dbają o Polską przyrodę. Pierwszą z nich jest kwestia Zamku w Stobnicy, którą nagłośniły lokalne organizacje. Zamek w Stobnicy to ogromny kompleks wybudowany w sercu Puszczy Noteckiej. Budowa jest nielegalna, ale żaden organ nie potrafi jej powstrzymać. Jednak dzięki organizacjom pozarządowym sprawą zainteresował się były Minister Środowiska Michał Woś w związku z zlecił kontrolę całego procesu decyzyjnego dotyczącego tej budowli.

🔴 Minister Środowiska @MWosPL złożył zawiadomienie do prokuratury w związku z możliwością popełnienia przestępstwa nielegalnej budowy w otulinie rezerwatu Łosiowe Błota w Gminie Stare Babice.

Więcej ⤵️https://t.co/mNxtak4QFO

— Ministerstwo Środowiska (@MinSrodowiska) September 14, 2020

Inną sprawą jest budowa luksusowego osiedla w otulinie parku krajobrazowego „Łosiowe Błota” położonego nieopodal Kampinoskiego Parku Narodowego. Deweloper postanowił wykorzystać luki w ustawie covidowej i rzekomo zbudować ośrodek, w którym będą przebywać osoby na kwarantannie. Na szczęście sprawą szybko zainteresowały się lokalne organizacje. Poinformowały one władze lokalne oraz centralne, przez co Mazowiecki Wojewódzki Inspektor Nadzoru Budowlanego zatrzymał budowę. Piękno przyrody zostało uratowane.

Omawiane przykłady ukazują jak ważne miejsce w życiu społecznym zajmują organizację pozarządowe. W związku z tym istotny jest ich rozwój. Tylko prężnie działające społeczeństwo obywatelskie może zapewnić prawidłowe funkcjonowanie życia społecznego. Naszym wspólnym interesem jest troska o polską przyrodę. Dlatego należy wspierać organizacje, którym faktycznie na tym zależy, a nie te które są finansowane z zagranicznych źródeł i protestują tylko w sztucznie nagłaśnianych sprawach, często sprzecznych z interesem państwa polskiego.

Tomasz Bojanowski

Udział organizacji społecznej w postępowaniu w sprawie pozwolenia na budowę

https://www.prawo.pl/biznes/udzial-organizacji-spolecznych-i-ekologicznych-w-procesie-inwestycyjno-budowlanym,143494.html

fot. screen YT Szpilki na mapie