Pozycja fundatora w fundacji

Fundatorem, czyli osobą zakładającą fundację mogą być zarówno osoby fizyczne, jak i osoby prawne. Fundacji nie mogą być założone przez ułomne osoby prawne, a także organy osób prawnych. Osoba fizyczna będąca fundatorem nie musi posiadać obywatelstwa polskiego ani nie musi mieszkać na terenie państwa. 

W przypadku osób prawnych, także możliwość zakładania fundacji mają zarówno osoby prawne z siedzibami na terenie Rzeczypospolitej, jak i osoby prawne mające siedziby poza granicami państwa. Jedyne ograniczenie tej normy wynika z art. 45 ustawy z dn. 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, która zabrania tworzenia fundacji w trybie zwykłym ze środków publicznych. Jeżeli Skarb Państwa chce powołać fundację, musi mieć to miejsce w drodze osobnej ustawy procedowanej przez parlamentarzystów. 

Czymś zupełnie legalnym oraz powszechnym jest tworzenie organizacji pożytku publicznego przez jednostki samorządu terytorialnego. Fundacje kościelne mogą być zakładane przez kościelne osoby prawne Kościoła Katolickiego, kościelne osoby prawne Kościoła Prawosławnego, kościelne osoby prawne Kościoła Polskokatolickiego, Kościół Adwentystów Dnia Siódmego, Kościół Chrześcijan Baptystów, Kościół Ewangelicko-Metodystyczny, Kościół Zielonoświątkowy, Kościół Starokatolicki Mariawitów oraz Kościół Katolicki Mariawitów. 

Fundator zajmuje szczególną pozycje w Ustawie o fundacjach. Jego najważniejsza rola ma miejsce na etapie tworzenia fundacji. Fundator decyduje, czy organizacja powstanie, jakie cele będzie realizowała, jak będzie wyglądał ustrój w ramach fundacji, jakim majątkiem będzie dysponowała. Co warto wspomnieć, te daleko idące uprawnienia fundatora z punktu widzenia ustawy gasną w momencie zarejestrowania organizacji w Krajowym Rejestrze Sądowym. Jeżeli fundator chce utrzymać pewien zakres kontroli nad charakterem organizacji po zarejestrowaniu, to w trakcie etapu prac koncepcyjnych, powinien wpłynąć na treść statutu, tak aby gwarantowała fundatorami większe wpływy.

Oświadczenie woli fundatora w sprawie powołania fundacji powinno zachowywać formę aktu notarialnego lub testamentu. Akt fundacyjny może zostać dokonany zarówno przez pojedynczego fundatora, jak i przez grupę fundatorów, na których mogą składać się same osoby fizyczne, same osoby prawne, albo miks osób fizycznych z osobami prawnymi. Akt fundacyjny powinien zawierać informacje o celu funkcjonowania organizacji, a także powinna zawierać określenie majątku przeznaczonego na realizację działań. 

Fundator ma możliwość cofnięcia woli powołania fundacji do momentu, gdy organizacja zostanie zarejestrowana w Krajowym Rejestrze Sądowym. Co do zasady statut fundacji jest nadawany przez fundatora, jednak ma on możliwość odstąpienia od osobistego ustalania statutu. W tej sytuacji fundator powinien udzielić upoważnienia osobie lub osobom odpowiedzialnym za stworzenie statutu. Statut obligatoryjnie powinien określać nazwę organizacji, jej siedzibę, cele, zasady, formy i zakres działalności fundacji. 

Majątek, którym organizacja operuje, skład i organizacje zarządu, sposób powoływania zarządu oraz obowiązki i uprawnienia organu i jego członków. Ponadto statut może posiadać także inne postanowienia, w szczególności te dotyczące ewentualnej działalności gospodarczej organizacji, a także warunków łączenia się z inną fundacja oraz zasad na jakich przyszły zarząd będzie mógł zmieniać cele organizacji, jak i sam statut. Dobrze skonstruowany statut powinien zawierać opis trybu, w jakim fundacja będzie likwidowana.