Dołączając do organizacji możemy zadawać sobie pytanie kto jest kim, kto za co odpowiada, a w końcu z czym do kogo się zgłosić. Wbrew pozorom doświadczonym aktywistom, którzy zdecydują się stworzyć własną organizację także mogą pojawić się pytania. Jakie organy powołać? Jakie one mają mieć obowiązki? W tekście to wyjaśnimy.
Dwiema najważniejszymi organizacjami pozarządowymi w polskim reżimie prawnym są Fundacja oraz Stowarzyszenie. Ich porządek prawny jest regulowany przez oddzielne ustawy, a także one same mają co do zasady nico inne formy działania. W związku z tym funkcję w tych organizacjach mogą się od siebie różnić.
źródło: pixabay.com
Fundator
Najważniejsza różnica jest widoczna zaraz na początku i dotyczy pozycji prawnej Fundatora. Fundator jest niezbędny, aby fundacja została założona. Fundator może być obywatelem polskim, jak i cudzoziemcem. Co więcej, fundatorem może być nawet osoba prawna (czyli nna organizacja, na przykład spółka, lub uniwersytet). Fundator może być jeden, jak i może być ich kilku. Mogą to być osoby fizyczne (ludzie), jak wcześniej wspomniałem osoby prawne, a także dopuszczalne są tak zwane „krzyżówki”, czyli powołanie fundacji zarówno przez osobę fizyczną, wraz z uniwersytetem, lub jakimś przedsiębiorstwem. Fundator powołuje organizację w formie aktu notarialnego, ustanawia jej statut, a także jest odpowiedzialny za rejestracje organizacji w Krajowym Rejestrze Sądowym. Oczywiście fundator może wyznaczyć do tych zadań pełnomocnika, który będzie go reprezentował w trakcie całej procedury.
Z chwilą rejestracji fundacja nabiera osobowości prawnej i formalnie staje się zupełnie niezależna od fundatora, a swoje zadania wyznacza na podstawie celów opisanych w statucie fundacji. Jest to też moment, w którym pełną odpowiedzialność za funkcjonowanie fundacji przejmuje zarząd.
Walne zebranie członków
Walne zebranie członków to najważniejszy organ stowarzyszenia – najwyższa władza. Można powiedzieć, że to władza uchwałodawcza. Walne tworzą wszyscy członkowie stowarzyszenia. Jeżeli stowarzyszenie ma wielu członków (np. ma wiele oddziałów terenowych), walne zebranie można zastąpić zebraniem delegatów. W statucie określa się, od kiedy mówi się o zebraniu delegatów oraz określa dokładnie sposób ich wyboru.
Zarząd
Zarząd jest jedynym prawnie wymaganym organem w fundacji oraz stowarzyszeniu (poza walnym zebraniem członków). Statut organizacji pozarządowej powinien klarownie określać sposób wyboru członków zarządu. Może składać się z jednej osoby (zarząd jednoosobowy), jak i z paru osób (zarząd kolegialny). Najczęstszą praktyką w Polsce jest ustanawianie zarządu składającego się z paru osób. Niemniej to ilu członków powinien liczyć zarząd, powinno wprost wynikać z treści statutu. Coraz popularniejszym rozwiązaniem jest nieustalanie sztywnej liczby (np. trzech członków zarządu), a pozostawienie pewnych widełek (np. od jednej do pięciu osób, które mogą wejść w skład zarządu). Statut powinien także określać czas trwania kadencji zarządu, sposób uzyskania absolutorium oraz ilość kadencji, którą może pełnić pojedyncza osoba w składzie organu zarządzającego.
Obowiązki zarządu można porównać do władzy wykonawczej (Prezydenta, Prezesa Rady Ministrów) w państwie. Zarząd odpowiada za codzienne funkcjonowanie organizacji, a także odpowiada za reprezentacje NGO na zewnątrz. Sposób reprezentacji organizacji powinien być opisany w statucie. Co ważne, zarząd odpowiada także za majątek organizacji.
Pierwszy skład zarządu fundacji jest powoływany przez fundatora.
Organ kontroli
Organ kontroli nie jest bytem wymaganym prawnie, w konsekwencji czego nie jest obowiązkowy. Mimo to wiele organizacji (zwłaszcza popularniejszych, większych, a także zarządzających większym majątkiem) decyduje się na powołanie takiego organu, dla zapewnienia przejrzystego oraz sprawnego funkcjonowania. Organ nadzorczy może mieć różną formę, najczęstszymi w Polsce są rada fundacji, rada nadzorcza, rada fundatorów, komisja rewizyjna. Obowiązkiem organu nadzorczego jest dbanie, aby inicjatywy podejmowane przez zarząd oraz pracowników/wolontariuszy organizacji były zgodne ze statutem. Sposób powoływania organu nadzorczego oraz uzyskiwania absolutorium powinny być klarownie opisane w statucie organizacji.
Rada programowa
Rada programowa jest kolejnym nie wymaganym prawnie organem w organizacji pozarządowej. W przeciwieństwie do organu kontroli nie jest popularna w polskiej praktyce pozarządowej, a szkoda, ponieważ mogłaby stymulować sprawniejszą profesjonalizację wielu organizacji. Głównymi funkcjami rady programowej jest funkcja doradcza. Rada programowa nie ma bezpośredniego wpływu na decyzje zarządu, jednak może opiniować uchwały oraz aktywności organizacji. Ponadto może mieć charakter wspierający, co oznacza, że członkowie rady programowej mogliby odpowiadać za poziom merytoryczny aktywności podejmowanych przez organizację. W niektórych przypadkach zaproszenie do członkostwa w Radzie programowej może mieć charakter honorowy – wiązać się z uznaniem dla pracownika/wolontariusza, który zakończył już bezpośrednią aktywność w organizacji, ale wciąż chciałby ją wspierać swoim doświadczeniem. Może to być także miejsce, to którego zarząd zaprosi szczególnie uznanych ekspertów z dziedzin, którymi zajmuję się organizacja.
Loading ...
